Vlas als waardevolle cultuurplant. (Linum usitatissimum)
Je ziet het weinig meer, de stengels met hemelsblauwe of witte bloemen golvend in de wind. Vlas wat ooit zo belangrijk was voor de fabricage van linnen stoffen waaronder het damasten tafelkleed gefabriceerd van linnen garens in de steden Brugge of Gent.
Als kind logeerde ik vaak in de vakantie op de boerderij aan de Slikkerdijk in de Wieringerwaard. Mijn oom verbouwde altijd een aantal ha vlas voor de linnenindustrie in België. Het was altijd weer spannend wanneer het vlas geoogst mocht worden. Zijn de vezels van de stengels sterk en lang genoeg? En natuurlijk moet het zaad ook voldoen aan een bepaalde rijpheid. Ik herinner mij nog goed dat er voor iedere oogst minstens drie mannen kwamen om het gewas te keuren. Bij mijn oom kon ik op dat moment altijd een lichte nervositeit bespeuren. Maar als de keuring positief was uitgevallen klonken er spoedig luider wordende stemmen en gelach uit de keuken. Mede veroorzaakt door de drank die dan op tafel kwam. En als er dan spoedig na het bezoek tot de oogst over gegaan kon worden, dan mocht ik als kind mee helpen de schelven vlas op schoven te zetten waardoor de wind en de zon het gewas konden drogen. Het is een oude boeren wijsheid dat je rond de honderdste dag van het jaar het vlas moet zaaien en na de tweehonderdste dag het gewas kan gaan oogsten. Vlas vraagt om een vruchtbare klei-zavelgrond waarbij voldoende vocht in de bodem aanwezig moet zijn. In vroegere tijden werd het meeste vlas in Zeeland verbouwd. Helaas is deze teelt bijna geheel verdwenen door de fabricage van kunststof draden.
Gelukkig begint de belangstelling voor natuurproducten in de kledingwinkels weer toe te nemen en koop ik zelf vaak linnen overhemden. Wat mij bij nadere studie ook opviel is het grote belang van lijnzaad. Bekend is natuurlijk dat de beroemde schilders, zoals o.a Rembrandt altijd lijnolie gebruikten om de verfstoffen aan te lengen eerdat ze konden beginnen met schilderen. Lijnolie is nog altijd een zeer duurzame olie welke nog volop wordt gebruikt. Maar lijnzaad beschikt ook over zeer heilzame werkingen, zoals spijsvertering bevorderen, cholesterolgehalte verlagen en een gunstige invloed op hart en bloedvaten.
Ook vlas kan dus op vele manieren een belangrijke rol in ons leven spelen.
Zelf heb ik vooral mee gewerkt aan het inzaaien van mijn in 2024 gewonnen vlaszaad op het pronkstuk als een ode aan de vlasvelden in de Wieringerwaard waar ik als kind zo van heb genoten. En toen ik in de nabijheid van Eenigenburg de hemelsblauwe bloemetjes aan de rand van het pronkstuk zag wuiven in de wind sprong mijn hart weer open.
En wat zou niet mooier zijn als we met een aantal vrijwilligers het vlas weer gaan oogsten en op schoven gaan zetten. Wel hoop ik dat het machinaal gemaaid kan worden. Om vanuit de boerenwijsheid uit te gaan ligt de oogstdatum rond de 9 augustus. Maar het kan ook een week eerder of later worden. Laat het maar weten wie er een aantal uren wil helpen met het oogsten van het vlas op een zaterdagmorgen aanvang 10.00 uur. Zijn er ook geïnteresseerden die mee willen denken of we nog iets nuttigs met de vlasstengels kunnen doen?
Jan Schrijver de Lepelaar Sint Maarten 14 juli 2025.
